«Θαρρώ, Ζορμπά, πως τριών λογιών είναι οι άνθρωποι: Αυτοί που βάνουν σκοπό
να πλουτίσουν, να φιλήσουν, να δοξαστούν, αυτοί που μάχονται
να ευεργετήσουν όσο μπορούν τους ανθρώπους και τέλος αυτοί που σκοπό τους βάνουν
να ζήσουν τη ζωή του σύμπαντος.» Νίκος Καζαντζάκης
Τάδε έφη Καζαντζάκης, ο μεγάλος αυτός Έλληνας συγγραφέας και φιλόσοφος, που σαν τον Σαίξπηρ, τον Μπαλζάκ και κάποιους άλλους μεγάλους συγγραφείς, τα έχει πει σχεδόν όλα…
Απ’ ό,τι φαίνεται όμως, μέσα από τις περιρρέουσες συνθήκες και την προσωπική μας εξέλιξη οι άνθρωποι έχουμε τη δυνατότητα να μεταπηδάμε από την μία κατάσταση στην άλλη και τούμπαλιν.
Στην Ελλάδα φερ’ ειπείν, την εποχή της αφθονίας το πρώτο είδος ανθρώπου έδειχνε να έχει πάρει το πάνω χέρι ανεπιστρεπτί. Ασχολούμασταν όλοι με τον εύκολο πλουτισμό, την σπατάλη, τον άκρατο αισθησιασμό και τη δόξα του ενός τετάρτου σε κάποιο μέσο μαζικής επικοινωνίας.
Τώρα που τα πράγματα σκούρυναν και για εμάς αλλά ακόμα περισσότερο για κάποιους άλλους ανθρώπους της γης, κάποιους κατατρεγμένους που μας χτύπησαν την πόρτα και υποχρεωθήκαμε να τους «δούμε» -μιας και πάντα υπήρχαν και πάντα θα υπάρχουν άνθρωποι βαθιά αδικημένοι-, ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού δείχνει να τείνει προς την δεύτερη κατηγορία: την επιθυμία για ευεργεσία, συχνά από το υστέρημά μας και κάποιες φορές ακόμα και με αυτοθυσία.
Μεγάλη ροπή δείχνουν εξάλλου πολλοί άνθρωποι παγκοσμίως τα τελευταία χρόνια και προς την τρίτη επιλογή: να ζήσουν τη ζωή του σύμπαντος. Τι άραγε να σημαίνει αυτό; Είναι μια μυστικιστική προσέγγιση, είναι η προσπάθεια να εναρμονιστούμε με τη ροή της ζωής και να πορευόμαστε ακολουθώντας τον κυματισμό της –με όλα τα σκαμπανεβάσματά της-, σαν καλογυμνασμένοι surfers.
Ένας ολοκληρωμένος άνθρωπος δεν φοβάται εξάλλου να κάνει τα πάντα: δεν είναι κακός ο πλούτος, ούτε οι απολαύσεις, ούτε βεβαίως η δόξα κι η υστεροφημία. Και κάθε που οι συνθήκες θα μας ευνοούν, πάλι θα κυνηγάμε τα απατηλά μας όνειρα, πάλι θα εντρυφούμε στο ωραίο και πάλι θα δημιουργούμε αριστουργήματα –ο Παρθενώνας είναι ένα τέτοιο κλασσικό παράδειγμα.
Όμως κανείς δε μπορεί να είναι χαρούμενος ανάμεσα σε δυστυχισμένους και πατώντας σε ερείπια. Όταν οι συνθήκες μας εξαναγκάζουν να δούμε ξεκάθαρα αυτήν την αλήθεια, αυτομάτως σχεδόν αρχίζουμε να νοιαζόμαστε για τα κοινά και τους συνανθρώπους μας: είναι σα να χτυπάει ένα καμπανάκι μέσα μας και να ξυπνάμε από τον λήθαργο του ατομικισμού.
Το τρίτο μονοπάτι δεν είναι τίποτα περισσότερο από την αποδοχή όλων των καταστάσεων –καλών και κακών- ως μαθήματα της ζωής και πατήματα για έναν καλύτερο εαυτό κι έναν καλύτερο κόσμο.
Κάποιοι βεβαίως ακόμα επιμένουν στο περιχαρακωμένο εγώ τους και τα οχυρά του –εθνικισμό, ρατσισμό, θρησκευτικό φανατισμό, μισαλλοδοξία και όλα τα συναφή-, τα οποία για κάποιον λόγο παρεμπιπτόντως και η τηλεόραση διαρκώς προβάλλει και προωθεί υπογείως. Όλες αυτές οι τάσεις μόνο προβλήματα όμως δημιουργούν, διχόνοιες που ποτέ δεν ευνόησαν κανέναν λαό, καμία κοινωνική ομάδα, καμία οικογένεια.
Οι τρεις τύποι ανθρώπων του Καζαντζάκη είναι όλοι ευπρόσδεκτοι και χρήσιμοι και θεμιτοί· το μόνο που έχουν να κάνουν προς όφελος όλων, είναι να συνυπάρχουν ειρηνικά.
