Η ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια και τον τζόγο, διαδικτυακά ή επίγεια, ελλοχεύει πάντα σοβαρούς κινδύνους όταν χαθούν το μέτρο, η ασφάλεια και η διασκέδαση.
Αναφερόμαστε φυσικά στον Εθισμό από τον Παθολογικό Τζόγο. Σε αυτό το άρθρο-έρευνα, θα προσπαθήσουμε στο μέγιστο δυνατό βαθμό να φωτίσουμε μερικές από τις παραμέτρους που αποτελούν σημεία αναφοράς για τον παίκτη που έχει μπλεχτεί πλέον στο «δίχτυ» της εξάρτησης, καθώς και να αναφερθούμε στους δικούς του ανθρώπους, το άμεσο οικογενειακό και κοινωνικό του περιβάλλον, που επηρεάζεται άμεσα από την συμπεριφορά του εθισμένου ατόμου.
Επίσης θα δείξουμε στους «κοινωνικούς παίκτες», πώς μπορούν να παραμείνουν μέσα σε αυτό το ασφαλές πλαίσιο.
Σύντομη ιστορική αναδρομή
Ο τζόγος με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, ήταν κομμάτι της ανθρώπινης συμπεριφοράς από τα προϊστορικά χρόνια. Έχουν ανακαλυφθεί αρχεία τυχερών παιχνιδιών και σχετικά αντικείμενα ανάμεσα στα ερείπια της αρχαίας πόλης της Βαβυλώνας, τα οποία χρονολογούνται από το 3000 π. Χ. Αναφέρεται τόσο στην Παλαιά όσο και στην Καινή Διαθήκη και στην κλασσική λογοτεχνία πολλών πολιτισμών. Οι ιδιωτικές λοταρίες ήταν συχνό φαινόμενο στην Ευρώπη κατά τη διάρκεια του Μεσαίωνα, και η Ελισάβετ η 1η της Αγγλίας «ίδρυσε» την πρώτη λοταρία που χρηματοδοτούνταν από το κράτος το 1566. Οι Ευρωπαίοι άποικοι οι οποίοι πήγαν στη Νότια Αμερική χρησιμοποιούσαν τις λοταρίες ως μέσο για την άντληση κεφαλαίων σε όλο το εύρος των 13ων αρχικών αποικιών. Τα πρώτα κορυφαία πανεπιστήμια τα οποία ιδρύθηκαν στο Νέο Κόσμο επίσης βασίζονταν στις λοταρίες για να συγκεντρώσουν χρήματα.
Μαζί με την ανθρώπινη τάση να τζογάρει σε κερδοφόρα παιχνίδια προέκυψαν και τα προβλήματα που σχετίζονται με τον τζόγο, συμπεριλαμβανομένης της απώλειας του ελέγχου της παικτικής συμπεριφοράς, η οποία συχνά αναφέρεται ως παθολογικός εθισμός στο τζόγο.
Ένας από τους πρώτους διάσημους τζογαδόρους του 17ου αιώνα ήταν ο σπουδαίος Φιοντόρ Ντοστογιέφσκι. Ο Ρώσος συγγραφέας έγραψε μια νουβέλα η οποία ονομάζεται «Ο παίκτης» το 1866, κατά τη διάρκεια μίας περιόδου καταστροφικών απωλειών από παιχνίδια τζόγου, σε μία προσπάθεια του να διατηρήσει την οικονομική του ακεραιότητα. Η αξία του περιεχομένου του βιβλίου παραμένει διαχρονική και η μελέτη αυτού, μπορεί να βοηθήσει για τη συνειδητοποίηση της πορείας ενός παίκτη μέσα στον τζόγο.
Υπάρχει υγιής τρόπος ενασχόλησης με τον τζόγο;
Όταν φλερτάρει κάποιος με έναν εθισμό, πάντα ελλοχεύουν κίνδυνοι. Παρ' όλα αυτά, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε, ότι το μεγαλύτερο ποσοστό ανθρώπων, που ασχολούνται με τα τυχερά παιχνίδια, είναι αυτό το οποίο ανήκει στην κατηγορία του αποκαλούμενου «κοινωνικού παίκτη».
Η ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες:
Η περιστασιακή ενασχόληση με τα τυχερά παιχνίδια: Αφορά τους παίκτες που δεν ασχολούνται συστηματικά με τα τυχερά παιχνίδια, αλλά παίζουν περιστασιακά. Οι παίκτες που ανήκουν στην κατηγορία αυτοί έχουν ως κύριο στόχο την διασκέδαση, ποντάρουν συνήθως ελάχιστα χρήματα και στις περισσότερες των περιπτώσεων «τζογάρουν» όταν το επιβάλλει η παράδοση (π.χ. το βράδυ της Πρωτοχρονιάς). Όταν παύει η «διασκέδαση», η ασφάλεια έχει χαθεί. Οι παίκτες οδηγούνται από τη διασκέδαση στη διαταραχή τζόγου και από την ασφάλεια στην απόλυτη έκθεση!
Η παθολογική ενασχόληση: Στα άτομα που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία, παρατηρείται η διαρκής, συστηματική και σχεδόν ασταμάτητη ανάγκη ενασχόλησης με τον τζόγο. Σε αυτή τη φάση ο παίκτης έχει ουσιαστικά απορροφηθεί από τον εθισμό του, αλλά ενδεχομένως να λειτουργεί (ή κυρίως να υπολειτουργεί) ακόμη στις σχέσεις του, καθώς και στο εργασιακό ή κοινωνικό του περιβάλλον.
Η εξάρτηση/ο εθισμός στο τζόγο: Σε αυτή τη φάση το άτομο σκέφτεται και ασχολείται αποκλειστικά και μόνο με τον τζόγο και τα τυχερά παιχνίδια. Έχουν πλέον καταλάβει όλη του τη ζωή και η καθημερινότητα του κινείται γύρω από αυτά… και μόνο αυτά! Σε αυτήν την περίπτωση, ο εθισμός έχει πλέον «καταπιεί» τον παίκτη. Δεν υπάρχει τίποτα άλλο απολύτως στη ζωή του. Τα πάντα κινούνται και ρυθμίζονται από τον τρόπο με τον οποίο θα είναι ο καταλληλότερος για να «ταΐσει» τον εθισμό του. Η ενασχόληση με την εξάρτησή του είναι ολοκληρωτική και κατακλυσμιαία.
Ο ρόλος της οικογένειας και του ευρύτερου κοινωνικού περιβάλλοντος
Το εθισμένο άτομο που είναι δέσμιο της διαταραχής τζόγου προκαλεί μεγάλες τριβές στις σχέσεις του με τα πιο κοντινά του πρόσωπα. Μπορεί να τα χειριστεί, να τα εξαπατήσει, αρκεί αυτό να του φανεί χρήσιμο στην ανεύρεση πόρων για να «τροφοδοτήσει» τον εθισμό του. Το άμεσο περιβάλλον ενός τζογαδόρου παίζει σημαντικό ρόλο, τόσο προς τη μία όσο και προς την άλλη κατεύθυνση. Αν πιστεύετε ότι υπάρχει πρόβλημα εθισμού στον τζόγο σε κάποιο πρόσωπο μέσα στην οικογένειά σας (σύζυγος, παιδί, γονιός, αδελφός), τότε καλό θα ήταν να απευθυνθείτε άμεσα σε κάποιο από τα κέντρα Απεξάρτησης από τον τζόγο που λειτουργούν στην Ελλάδα και παρατίθενται στο τέλος του άρθρου. Μόνο μέσα από ένα θεραπευτικό πλαίσιο δίνονται οι δυνατότητες ελέγχου και διακοπής της τζογαδόρικης συμπεριφοράς.
Με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσετε να βοηθηθείτε οι ίδιοι, ώστε να βοηθήσετε και τον (δικό σας) εξαρτημένο. Γι’ αυτόν το λόγο εξάλλου σε κάποια από τα κέντρα απεξάρτησης, λειτουργούν και ομάδες συγγενών των εξαρτημένων ατόμων, εκτός από αυτές των ίδιων των εξαρτημένων. Για τα άτομα του άμεσου περιβάλλοντος του παίκτη, γίνονται συζητήσεις και κινητοποιήσεις για να ευαισθητοποιούν τόσο οι ίδιοι, όσο και ο παίκτης, προκειμένου να απευθυνθεί νωρίτερα σε κάποιο θεραπευτικό πρόγραμμα.
Βασική αρχή και πρώτο αλλά και σημαντικότερο βήμα είναι να μην συντηρηθεί αυτή η κατάσταση.
Η ανοχή, η αποπληρωμή των χρεών (που θα ξαναδημιουργηθούν) ή ακόμη και η αδιαφορία (στιγμιαία λανθασμένη συμπεριφορά είναι, θα του περάσει) είναι στοιχεία που δεν βοηθούν ούτε τον ίδιο τον εθισμένο, ούτε και τους δικούς του ανθρώπους, αλλά διαιωνίζουν την τζογαδόρικη συμπεριφορά. Όσα χρέη και αν αποπληρωθούν, δεν υπάρχει ελπίδα όσο ο εξαρτημένος είναι μέσα στον τζόγο. Δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος συντήρησης του τζόγου.
Πρέπει ο εθισμένος να τελειώσει με το παιχνίδι… και όχι με τα χρέη.
Αυξημένος κίνδυνος σε νεαρά άτομα και γυναίκες
Στη σημερινή εποχή οι νέοι και οι γυναίκες είναι δύο ιδιαίτερα ευπαθείς ομάδες, που με την εξέλιξη την κοινωνική-οικονομική, την τεχνολογική και γενικότερα την εξέλιξη της εποχής μας έχουν αυξημένο κίνδυνο παθολογικής ενασχόλησης με τον τζόγο.
Όσον αφορά τους νέους:
Η εύκολη προσβασιμότητα από παντού και με οποιονδήποτε τρόπο και μέσο, έβαλε τον διαδικτυακό τζόγο στην καθημερινότητα των ανθρώπων και ιδιαίτερα των νέων, στους οποίους η εξέλιξη της τεχνολογίας είναι ιδιαίτερα οικεία.
Η κρίση στη χώρα μας συμβάλλει επίσης με το δικό της τρόπο στην αύξηση φαινομένων κοινωνικής παθογένειας στην κοινωνία μας. Ο τζόγος δίνει «ελπίδα», και σε αυτήν την παγίδα μπορεί κάποιος να πέσει εύκολα.
Τα αυξημένα ποσοστά ανεργίας είναι επίσης ένας σημαντικός παράγοντας. Ο νέος ψάχνει εναλλακτικούς τρόπους για να λύσει τα οικονομικά (και όχι μόνο) προβλήματα. Βρίσκει τον τζόγο ως διαφυγή, κάποιες φορές, ακόμη και ως εναλλακτικό επάγγελμα μέσα από το οποίο θα βιοποριστεί μέχρι να βρει δουλειά.
Πολλά νεαρά άτομα τα οποία δεν είχαν υποπτευτεί ποτέ ότι έτρεφαν μια πιθανότητα να εμπλακούν με τον παθολογικό τζόγο «ενεργοποίησαν», με την εύκολη προσβασιμότητα στο διαδικτυακό τζόγο, τη δική τους τζογαδόρικη τάση.
Αναφορικά με τις γυναίκες:
Η ισότητα των δύο φύλων, η ισότιμη αντιμετώπιση των γυναικών στο κοινωνικό πλαίσιο, καθώς και η είσοδός της γυναίκας στην αγορά εργασίας επέφερε σημαντικές αλλαγές. Οι ειδικοί θεωρούν ότι πολλές γυναίκες τζογάρουν επειδή αποτελούν ένα σημαντικό ποσοστό της αγοράς και έχουν περισσότερα χρήματα και μεγαλύτερη έκθεση σε ευκαιρίες τυχερών παιχνιδιών. Αν και οι γυναίκες ξεκινούν να στοιχηματίζουν αργότερα από τους άντρες, φαίνονται να γίνονται εθισμένες από τον τζόγο σε πιο σύντομο χρονικό διάστημα συγκριτικά με αυτούς.
Διάγνωση της διαταραχής του παθολογικού τζόγου
Στην σύγχρονη έκδοση του ταξινομητικού συστήματος των ψυχικών διαταραχών DSM-IV, η διαταραχή χαρακτηρίζεται ως επίμονη και επαναλαμβανόμενα δυσπροσαρμοστική τζογαδόρικη συμπεριφορά.
Τουλάχιστον 5 από τα ακόλουθα 10 κριτήρια πρέπει να παρουσιαστούν για να γίνει διάγνωση:
Να είναι απορροφημένος με τον τζόγο (π.χ. απορρόφηση με το να ξαναζεί προηγούμενες εμπειρίες τζόγου, να εμποδίζει ή να σχεδιάζει το επόμενο εγχείρημα, ή να σκέφτεται τρόπους να βρει χρήματα με τα οποία θα τζογάρει). Η απορρόφηση είναι μερικές φορές ακραία. Παθολογικοί τζογαδόροι έχει παρατηρηθεί να πηγαίνουν στο ιπποδρόμιο την ημέρα του γάμου τους. Παίκτες που έχουν στοιχηματίσει σε αθλητικά γεγονότα, να παρακολουθούν αρκετούς αγώνες συγχρόνως σε δυο ή τρία ραδιόφωνα, τηλεοράσεις, υπολογιστές.
Έχει την ανάγκη να τζογάρει με ολοένα και αυξανόμενα χρηματικά ποσά έτσι ώστε να επιτύχει την επιθυμητή έξαψη.
Έχει επαναλάβει αποτυχημένες προσπάθειες να ελέγξει, να μειώσει, ή να σταματήσει τον τζόγο. Αυτό το κριτήριο αναφέρεται ως διαταραχή ελέγχου.
Είναι οξύθυμος όταν προσπαθεί να μειώσει ή να σταματήσει τον τζόγο. Περίπου το 65% των Ανώνυμων Τζογαδόρων ανέφεραν συμπτώματα στέρησης, όπως αϋπνία, πονοκεφάλους, στομαχικές διαταραχές ή διάρροια, ανορεξία, ταχυκαρδία, αδυναμία, τρέμουλο, εφίδρωση και αναπνευστικά προβλήματα.
Χρησιμοποιεί τον τζόγο σαν έναν τρόπο διαφυγής από τα προβλήματα (π.χ. αισθήματα του να νιώθει αβοήθητος, ενοχή, ανησυχία, κατάθλιψη). Οι γυναίκες παθολογικοί τζογαδόροι συχνά περιγράφουν μια τέτοια «διαφυγή» σαν έναν πρωταρχικό λόγο για να τζογάρουν.
Αφού χαθούν χρήματα εξαιτίας του τζόγου συχνά επιστρέφει κάποια άλλη μέρα για να ρεφάρει («κυνήγι» των χαμένων). Αυτό είναι ένα συνηθισμένο σύμπτωμα αυτής της διαταραχής.
Ψεύδεται στα μέλη της οικογένειας, στον θεραπευτή, ή σε άλλους για να καλύψει το μέγεθος της εμπλοκής του με τον τζόγο.
Έχει διαπράξει παράνομες πράξεις όπως, πλαστογραφία, απάτη, κλοπή ή υπεξαίρεση για να χρηματοδοτήσει τον τζόγο. Άτομα που είναι υπό φυσιολογικές συνθήκες τίμια και νομοταγή συχνά αρχίζουν να σφετερίζονται τα χρήματα άλλων ανθρώπων όταν αναπτύσσουν παθολογικό τζόγο. Χαρακτηριστικά εκλογικεύουν αυτήν τους την πράξη σαν προσωρινό δανεισμό, αλλά η ανάγκη τους για χρήματα τελικά υπερισχύει των ηθικών τους φραγμών. Ο παθολογικός τζόγος συχνά εμπλέκεται με παραβατικές δραστηριότητες και ειδικότερα με οικονομικά αδικήματα. Στo πιο πρόσφατο ταξινομητικό σύστημα ψυχικών διαταραχών DSM-5 έχει αφαιρεθεί το κριτήριο της παραβατικής συμπεριφοράς, που αφορά τα οικονομικά αδικήματα, δίνοντας μεγαλύτερο βάρος στην εθιστική συμπεριφορά του ατόμου που έχει αναπτύξει διαταραχή τζόγου!
Έχει ριψοκινδυνέψει ή χάσει μια σημαντική σχέση, δουλειά, εκπαιδευτική ή επαγγελματική ευκαιρία από τη χρόνια εμπλοκή με τον τζόγο. Οι συζυγικές και άλλες οικογενειακές σχέσεις είναι συνήθως οι πρώτες που επηρεάζονται όσο ο τζογαδόρος απορροφάται από την τζογαδόρικη δραστηριότητα, αν και όλες οι σχέσεις και δραστηριότητες τελικά βλάπτονται από τη νόσο.
Βασίζεται σε άλλους για να του παρέχουν χρήματα για να ανακουφίσει μια απελπιστικά άσχημη οικονομική κατάσταση η οποία προκαλείται από τον τζόγο. Αυτό είναι γενικά γνωστό ως «bailout» και συχνά αποσπώνται από την οικογένεια ή φίλους χωρίς να αποκαλύπτεται ότι το χρέος έχει προκληθεί από τον τζόγο. Αν οι δωρητές των κεφαλαίων είναι ενήμεροι για τον τζόγο, συχνά επιμένουν σε μια υπόσχεση ότι ο παθολογικός τζογαδόρος θα σταματήσει ή θα μειώσει την δραστηριότητα του.