Οι φυλακές της παιδικής μας ηλικίας

Το πρόβλημα

Η σκληρότητα των γονέων μεταφέρεται στα παιδιά και τα εξωθεί να φερθούν το ίδιο ανελέητα στον εαυτό τους και σε άλλους, όσο αποφεύγουν την αλήθεια (να αναγνωρίσουν δηλαδή τη σκληρότητα των γονέων και την έλλειψη αγάπης εκ μέρους τους).

Το κακοποιημένο, υποτιθέμενα «κακό» παιδί θα γίνει ένας κακός ενήλικος και θα δημιουργήσει αργότερα έναν κακό κόσμο, εάν δεν τον βοηθήσει ένα πρόσωπο-αρωγός. Το παιδί που έχει λάβει φροντίδα και προσοχή θα φτιάξει έναν κόσμο δια-φορετικό, γιατί η βιολογική μας αποστολή είναι να προστατεύουμε την ανθρώπινη ζωή και όχι να την καταστρέφουμε.

Κάποτε θα γνωρίζει όλος ο κόσμος, ότι η ανθρώπινη βαναυσότητα δεν είναι έμφυτη αλλά παράγεται και διδάσκεται στην παιδική ηλικία. Η πρώτη εντολή θα έπρεπε να ορίζει: «Τίμα τα παιδιά σου, ώστε να μη χρειάζεται να κτίσουν μέσα τους τοίχους προστασίας απέναντι στον παιδικό πόνο και να αμύνονται αργότερα απέναντι σε φανταστικούς εχθρούς με φρικτά όπλα που μπορούν να καταστρέψουν τον κόσμο». Οι νέοι που επιτί-θενται σε συμμαθητές τους με σωματική βία ή φθάνουν ακόμα και στο φόνο δεν το κάνουν γιατί κάποτε τους κακόμαθαν από υπερβολική αγάπη, αλλά γιατί μεγάλωσαν σε συνθήκες εγκατάλειψης και κακοποιήθηκαν χωρίς να τους επιτραπεί να αντιδράσουν.

Οι τύραννοι

Ο Χίτλερ με τη συμπεριφορά του αποκάλυψε σε όλον τον κόσμο πώς ήταν ο πατέρας του: καταστροφικός, ανελέητος, επιδειξιομανής, αδιάκριτος, αλαζονικός, διεστραμμένος, εγωκεντρικός, κοντόφθαλμος και ανόητος. Με την ασυνείδητη μίμησή του τού έμεινε πιστός. Για τον ίδιο λόγο παρόμοια συμπεριφορά επέδειξαν επίσης δικτάτορες όπως ο Στάλιν, ο Μουσολίνι, ο Τσαουσέσκου, ο Ιντί Αμίν, ο Σαντάμ Χουσείν και τόσοι άλλοι. Η βιογραφία του Χουσείν αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα ακραίας ταπείνωσης παιδιού, την οποία αργότερα πλήρωσαν με τη ζωή τους χιλιάδες θύματα της εκδικητικότητάς του.

Ο αδίστακτος τύραννος κινητοποιεί τους συγκα-λυμμένους φόβους των ανθρώπων που κακοποιούνται όταν ήταν παιδιά, ανθρώπων που δεν μπόρεσαν -και εξακολουθούν να μην μπορούν- να κατηγορήσουν τον γονέα τους και οι οποίοι παραμένουν πιστοί σε αυτόν, παρά τα βασανιστήρια που έχουν υποστεί. Ο τύραννος συμβολίζει αυτόν τον γονέα από τον οποίο τα άτομα κρέμονται με κάθε τους κλωστή, με την ελπίδα ότι κάποτε, επιστρατεύοντας την τυφλότητά τους, θα τον μετατρέψουν σε στοργικό άνθρωπο.

Ο Θεός ως (τιμωρός) πατέρας

H παράξενη ιδέα ότι πρέπει να αγαπάμε το Θεό, ώστε να μη μας τιμωρήσει είτε για την επαναστατικότητά μας είτε για την απογοήτευσή μας, αλλά να μας ανταμείψει με την αγάπη Του που όλα τα συγχωρεί, είναι έκφραση τόσο της παιδικής μας εξάρτησης και ανάγκης όσο και της υπόθεσης ότι ο Θεός, όπως και οι γονείς μας, διψάει για την αγάπη μας. Αυτή όμως δεν είναι μια εντελώς παράδοξη άποψη; Ένα ανώτερο ον που βασίζεται σε ψεύτικα αισθήματα υπαγορευμένα από την Ηθική θυμίζει έντονα την ανάγκη των θλιμμένων και εξαρτημένων γονιών μας. Μόνο άνθρωποι που δεν αμφισβήτησαν ποτέ τους γονείς τους και την εξάρτησή τους από αυτούς θα μπορούσαν να θεωρήσουν ένα τέτοιο πλάσμα Θεό.

Η λύση

Όσοι πραγματικά θέλουν να μάθουν την αλήθεια τους, μπορούν να το επιτύχουν. Αυτά τα άτομα θα αλλάξουν τον κόσμο. Δεν θα είναι «ήρωες», πιθανόν να είναι πολύ σεμνοί άνθρωποι, αλλά δεν υπάρχει αμφι-βολία ότι η συναισθηματική τους ειλικρίνεια θα καταφέρει να σπάσει τον τοίχο της άγνοιας, της άρνησης, της βίας.

Ο πόνος του να νιώθεις πως δεν σε αγαπούν δεν είναι παρά ένα συναί-σθημα. Ένα συναίσθημα δεν είναι ποτέ ολέθριο όταν κατευθύνεται στο πρόσωπο που σου προκάλεσε τον πόνο. Επομένως και το μίσος ακόμα δεν είναι ολέθριο, εφόσον είναι συνει-δητοποιημένο και δεν μετατρέπεται σε δράση. Όμως μπορεί να καταστεί τρομακτικά ολέθριο και επικίνδυνο -τόσο για τον ίδιο που το αισθάνεται και το αρνείται όσο και για άλλους, οι οποίοι θα γίνουν αποδέκτες του ως τα εξιλαστήρια θύματα.

Όταν κάποτε η άγνοια που προέκυψε από την απώθηση της παιδικής ηλικίας εξαλειφθεί και η ανθρωπό-τητα ξυπνήσει από το λήθαργό της, θα μπορέσει να αναστείλει την παραγωγή του κακού.

H Άλις Μίλερ (1923-2010) ήταν ψυχαναλύτρια και συγγραφέας.