Γάμος ομόφυλων ζευγαριών: μεγάλη νίκη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή καταδίκη των παραδοσιακών κοινωνικών θεσμών;
Όπως λογικά θα πρόσεξες και εσύ, πριν κάποιες μέρες ψηφίστηκε από την Βουλή το νομοσχέδιο για τα ομόφυλα ζευγάρια. Ανάλογα με τα πιστεύω σου η εξέλιξη αυτή είτε πρόκειται για μία μεγάλη νίκη των ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή για την απόλυτη καταδίκη των παραδοσιακών κοινωνικών θεσμών. Το πιο πιθανό από όλα όμως, είναι ότι μάλλον έχεις βαρεθεί να ακούς για αυτό το θέμα τον τελευταίο καιρό. Σε καταλαβαίνω, αλλά όπως και να έχει πρόκειται για μία ιδιαίτερα σημαντική στιγμή στην ελληνική κοινωνία και αφού ο πρώτος γάμος ομόφυλων ζευγαριών θα γίνει στο Δημαρχείο της Νέας Σμύρνης, θεωρώ πως καλό θα ήταν να πούμε δύο-τρία πραγματάκια.
Για να είμαι εκ προοιμίου απολύτως ειλικρινής, προσωπικά εμπίπτω στην κατηγορία των ανθρώπων που κατηγοριοποιεί το εν λόγω ψήφισμα ως νίκη για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Πριν ξινίσουν οι της αντίθετης άποψης να πω ότι δεν σκοπεύω να ηθικολογήσω σε αυτό το άρθρο. Ο προβληματισμός μου έχει να κάνει κυρίως με το ότι δεν καταλαβαίνω την επιχειρηματολογία κατά της παροχής του δικαιώματος του γάμου και υιοθεσίας στα ομόφυλα ζευγάρια.
Συνήθως τα επιχειρήματα είναι είτε θρησκευτικού είτε (ψευδο)επιστημονικού χαρακτήρα είτε κάποιου είδους καταστροφολογίες. Είναι γεγονός ότι σε μία δημοκρατική κοινωνία ο καθένας έχει το δικαίωμα της άποψής του, αλλά είναι κρίμα να μη συνδέεται με κάποια ευθύνη. Πού και πού είναι επίσης καλό να θυμόμαστε γιατί πιστεύουμε τα πράγματα που πιστεύουμε και γιατί λέμε τα πράγματα που λέμε.
Επιλεκτικές θρησκευτικές ευαισθησίες
Αυτό που μου την δίνει πιο πολύ με το θρησκευτικό επίπεδο επιχειρηματολογίας είναι ότι πρόκειται για μία τόσο υπερβολικά επιλεκτική ευαισθησία στις προσταγές του Χριστιανισμού που αποτελεί παραβίαση της λογικής γενικότερα, της δικής μου λογικής ειδικότερα αλλά κυρίως της λογικής του ίδιου του Χριστιανισμού. Θα επιλέξω δυστυχώς να γίνω τελείως γραφικός και να αναλωθώ στα τελείως προφανή, ότι δηλαδή πρώτα από όλα ο Χριστιανισμός ως θρησκεία σε όλα τα ιερά βιβλία του προτάσσει αγάπη, κατανόηση, συγχώρεση, συμπόνια, αλληλοβοήθεια, αλληλεγγύη για όλα τα πλάσματα και τους ανθρώπους στη Γη κ.λπ. Το ρητό, αν θυμάμαι καλά, δεν είναι «τον λίθον βαλέτω» αλλά «ο αναμάρτητος τον λίθον βαλέτω». Και πέρα από το ότι δεν υπάρχουν αναμάρτητοι, δεν μπορεί να υφίσταται στις σύγχρονες δυτικές κοινωνίες άρνηση των βασικών ανθρώπινων δικαιωμάτων. Εννοείται φυσικά εδώ ότι η ομοφυλοφιλία θεωρείται αμάρτημα εντός του μικρόκοσμου του Χριστιανισμού και όχι γενικά - για να μην παρεξηγούμαστε.
Επίκληση στην “επιστήμη”
Το άλλο σύνηθες επιχείρημα είναι ότι η ομοφυλοφιλία είναι «αφύσικη» και έτσι ξάφνου μπαίνουμε σε ψευδοεπιστημονικά χωράφια. Το πρόβλημα βέβαια όταν επικαλείται κανείς τέτοια επιχειρήματα, είναι ότι πλέον δεν μιλάμε για απόψεις και πιστεύω, αλλά συζητάμε για επιστημονική πραγματικότητα, η οποία χτίζεται βάσει ολιστικής θεώρησης και σοβαρής μεθοδολογίας. Όχι βάσει ευσεβών πόθων.
Έτσι συνήθως παρατηρείται το πρόβλημα της επιλεκτικής ευαισθησίας όσον αφορά το τι είναι φυσικό και τι αφύσικο, τι ισχύει και τι όχι. Παραδείγματος χάριν έχω παρατηρήσει τελευταία να γίνεται επίκληση στην άποψη ιερέων με πτυχία ψυχολογίας οι οποίοι επικηρύττουν την ομοφυλοφιλία ως αφύσικη διαστροφή βάσει της επιστήμης της ψυχολογίας. Αν θέλεις όμως να επικαλεστείς την επιστήμη της ψυχολογίας δεν φτάνει η άποψη του πρώτου τυχόντα, αλλά απαιτείται το ευρύτερο σώμα έρευνας και θεωριών του κλάδου, το οποίο στην προκειμένη περίπτωση απορρίπτει κατηγορηματικά αυτήν την περιγραφή. Όταν μιλάμε για επιστημονική αιτιολόγηση δεν μπορούμε να διαλέγουμε τα δεδομένα που μας βολεύουν και να ξεσκαρτάρουμε τα υπόλοιπα.
Αντιθέτως μάλιστα, είναι καλά καταγεγραμμένο στη βιβλιογραφία ότι η ομοφυλοφιλία συναντάται τόσο στη φύση και στο ζωικό βασίλειο όσο και καθ’ όλη τη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας. Αυτό που υποθέτω ότι εννοείται κυρίως, όταν η ομοφυλοφιλία παρουσιάζεται ως αφύσικη, είναι ότι δεν μπορεί να προκύψει παιδί από ομόφυλη συνεύρεση. Αυτό το επιχείρημα όμως βασίζεται στην προϋπόθεση ότι μοναδικός στόχος της σεξουαλικής συνεύρεσης είναι η αναπαραγωγή, δηλαδή ότι οι άνθρωποι κάνουν (ή πρέπει να κάνουν) σεξ μόνο με τον στόχο να κάνουν παιδιά. Δεν θεωρώ ότι ισχύει αυτό. Και παράλληλα αγνοεί το γεγονός ότι υπάρχουν ετερόφυλα παντρεμένα ζευγάρια τα οποία για τον x,ψ λόγο δεν έχουν παιδιά.
Won't somebody think of the children!
Το άλλο επιχείρημα που ακούω να περιφέρεται έχει να κάνει με την υιοθεσία και παίρνει συνήθως την μορφή του «Δεν με νοιάζει τι κάνει ο καθένας στο κρεβάτι του, αλλά δε γίνεται να παίζουμε με τις ζωές των παιδιών». Η ηθικολογία του στυλ «μα ποιος θα σκεφτεί τα παιδιά;» είναι συχνή σε τέτοιου είδους θέματα όπου λείπουν ουσιαστικά επιχειρήματα, επειδή χτυπά εκεί που πονάει.
Εγώ πάντως συμφωνώ απόλυτα, να σκεφτούμε τα παιδιά. Συνήθως σε αυτό το πλαίσιο προτάσσεται το επιχείρημα ότι παιδιά τα οποία μεγαλώνουν με δύο γονείς του ίδιου φύλου, δεν κοινωνικοποιούνται ή δε μεγαλώνουν σωστά διότι λείπει από το σπίτι ένα εκ των δύο αναγκαίων προτύπων. Ωραίο επιχείρημα, δε λέω, αλλά καλώς η κακώς η ζωή δεν είναι έκθεση ιδεών στις Πανελλήνιες, οπότε όταν θες να κάνεις κάποια σχόλια επί κάποιας πραγματικής διάστασης δε φτάνει να ακούγεται λογικό αλλά πρέπει να στηρίζεται σε κάποια πραγματικά δεδομένα. Ευτυχώς για εμάς έχουν διενεργηθεί ήδη αρκετές έρευνες επ’ αυτού ανά τον κόσμο οι οποίες δείχνουν ότι δεν υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ των δύο αυτών τύπων οικογένειας και ότι την μεγαλύτερη σημασία έχει το οικογενειακό περιβάλλον να είναι σταθερό και να υπάρχει αγάπη και φροντίδα για το παιδί.
Δύο μέτρα και δύο σταθμά
Και πώς μπορεί να προεξοφλήσει κανείς για τι είδους οικογενειακό περιβάλλον μιλάμε μόνο βάσει του φύλου των γονέων; Λες και δεν υπάρχουν προβληματικές οικογένειες με μαμά και μπαμπά ή λες και κάθε μαμά και κάθε μπαμπάς είναι εκ προοιμίου παράδειγμα προς μίμηση. Λες και είναι οι σεξουαλικές προτιμήσεις του καθενός που καθορίζουν το χαρακτήρα του. Και το πιο εκνευριστικό είναι ότι οι άνθρωποι οι οποίοι έχουν κάποιο πρόβλημα με την ομοφυλοφιλία, έχουν το πρόβλημα χωρίς να έχουν γνωρίσει ποτέ στη ζωή τους ομοφυλόφιλους -ή τουλάχιστον δεν το έχουν συνειδητοποιήσει-, αλλά βασίζονται σε καρικατούρες και στερεότυπα που έχουν δει σε παλιές ελληνικές ταινίες ή σε σύγχρονες επιθεωρήσεις της κακιάς ώρας. Αν είχαν μπει στο κόπο να γνωρίσουν ομοφυλόφιλους, θα καταλάβαιναν αμέσως ότι υπάρχουν ομοφυλόφιλοι που είναι εκπληκτικοί άνθρωποι, όπως υπάρχουν και ομοφυλόφιλοι που είναι κακοί άνθρωποι. Σα να μιλάμε -ποιος να το περίμενε;- για κανονικούς ανθρώπους… με ζωές, εμπειρίες, αισθήματα, κόμπλεξ και ανησυχίες όπως όλοι οι άνθρωποι, ανεξάρτητα από τις σεξουαλικές τους προτιμήσεις.
Ελευθερία του Λόγου
Εν τέλει σέβομαι πιο πολύ όσους αναγνωρίζουν την αυθαιρεσία της αρνητικής τους στάσης σε αυτό το θέμα και δεν προσπαθούν να την στολίσουν με ρητορικά κόλπα. Πρόκειται για τους ανθρώπους που λένε ξεκάθαρα ότι απλά δεν τους αρέσει αυτή η φάση ή ότι τους χαλάει την αισθητική, ξέρω ‘γώ. Αν έχεις το θράσος να πιστεύεις κάτι χωρίς κανέναν ουσιαστικό λόγο, τότε να έχεις και το θάρρος να είσαι ειλικρινής με τον εαυτό σου. Αυτό μπορώ μέχρι ένα σημείο να το σεβαστώ.
Τέλος πάντων, όπως και να έχει και όσο πολεμικό ύφος και αν υιοθετώ, εκτιμώ πλήρως ότι ο καθένας μπορεί να έχει όποια άποψη θέλει, και καλώς ή κακώς να την στηρίζει για όποιο λόγο θέλει. Αυτό είναι δημοκρατία και δεν μπορείς να υποστηρίζεις την ελευθερία του λόγου μόνο όταν σε βολεύει. Επίσης κατανοώ πλήρως ότι οι εποχές αλλάζουν όλο και πιο γρήγορα και κάποιες κοινωνικές εξελίξεις μπορεί να φαντάζουν ότι βιάζουν την λογική ή την ηθική και ότι αντιτίθενται σε ό,τι έχει μάθει κανείς ως «κανονικό». Προσπαθώ όσο μπορώ να μην είμαι επικριτικός και να μην ηθικολογώ, γιατί και εγώ αν μεγάλωνα αλλιώς θα είχα άλλα μυαλά. Έτσι κι αλλιώς, όταν γεράσω και εγώ, κάτι θα βρω να πω για την ηθική κατάπτωση της κοινωνίας -που στην πραγματικότητα θα είναι απλά μια εξέλιξη της κοινωνίας την οποία δεν θα είμαι πλέον σε θέση να κατανοήσω και να ακολουθήσω.
Η ελευθερία του ενός σταματά εκεί που αρχίζει η ελευθερία του άλλου
Όμως, όποια και αν είναι η άποψη σου και όπως και να έχεις μεγαλώσει, δεν δικαιούσαι να στερείς αυθαίρετα και απολύτως αδικαιολόγητα βασικά δικαιώματα από τους συνανθρώπους σου. Ο γάμος δεν είναι απλά η κορυφαία συμβολική πράξη ένδειξης αγάπης και αφοσίωσης σε έναν άλλον άνθρωπο με τον οποίο θέλεις να περάσεις την υπόλοιπη ζωή σου. Ένα δικαίωμα στην γιορτή της αγά-πης, ας πούμε. Έχει πολύ πραγματικές και σημαντικές πρακτικές διαστάσεις. Από φορολογικά, κληρονομικά, ασφαλιστικά ζητήματα μέχρι και το δικαίωμα στην υιοθεσία ή στην σύνταξη ή ακόμα και στον τρόπο ταφής του αποθανόντα. Μπορεί ο γάμος να πάρει διαφορετική μορφή στο μέλλον ή να αντικατασταθεί από κάτι άλλο, αλλά για την ώρα είναι ένας υψίστης σημασίας θεσμός στην κοινωνία στην οποία όλοι μετέχουμε.
Στο τέλος της ημέρας έχει να κάνει με το πολύ απλό γεγονός ότι σε ένα κράτος δικαίου δεν νοείται να υπάρχουν πολίτες β’ κατηγορίας. Όπως είναι θεμιτό να μην μπορώ να σου αρνηθώ, αν μαζέψω αρκετή πολιτική ισχύ, βασικά δικαιώματα, επειδή π.χ. μου προσβάλλει την αισθητική και τα πιστεύω μου η μπυροκοιλιά σου, το κακό σου κούρεμα και ότι φοράς μπλούζα της Ρεάλ και όχι της Μπάρτσα, έτσι είναι θεμιτό να μη μπορείς να κάνεις κι εσύ το ίδιο επειδή σου προσβάλλει την αισθητική να είναι μαζί και να παντρεύονται δύο άντρες ή δυο γυναίκες.
Πολύς ντόρος για το τίποτα
Τα πολλά λόγια είναι φτώχεια όμως, οπότε ας το κλείσουμε σιγά-σιγά. Γενικά, από τη μία η κοινή γνώμη έχει απασχοληθεί πάρα πολύ με αυτό το ζήτημα ενώ παράλληλα τρέχουν ζητήματα μάλλον πιο σημαντικά: εξεταστική για τα Τέμπη, η συζήτηση για τα μη κρατικά πανεπιστήμια, το Predator Gate και βέβαια το καταδικαστικό ψήφισμα του Ευρωκοινοβουλίου για το κράτος δικαίου στην Ελλάδα. Από την άλλη, κατ’ εμέ, πολύ ευχάριστη εξέλιξη που ο πρώτος γάμος θα γίνει στη Νέα Σμύρνη. Για αρκετούς συνανθρώπους μας, τόσο τώρα όσο και στο μέλλον, πρόκειται για ένα πολύ σημαντικό γεγονός που επηρεάζει άμεσα και θετικά την ζωή τους, χωρίς να επηρεάζει κάπως την ζωή των υπολοίπων αρνητικά. Αυτά.
Αλέξης Ηλιάδης