Η αλληλοβοήθεια και η αλληλεγγύη στο σήμερα
Είναι πολύ κρίμα που στην κουλτούρα μας το να ζητάς βοήθεια έχει ενοχοποιηθεί σε τέτοιον τραγικό βαθμό. Είτε πρόκειται για υλική είτε ακόμα και για ψυχολογική βοήθεια, ένα νέφος ντροπής μας ακολουθεί όταν πρέπει να ζητήσουμε βοήθεια από κάποιον τρίτο, χωρίς κάποιο χρηματικό αντίτιμο. Παράλληλα, η παροχή βοήθειας συνήθως πραγματοποιείται εντός του πλαισίου της φιλανθρωπίας όπου ο παραλήπτης δεν αντιμετωπίζεται επί ίσοις όροις. Το φαινόμενο της φιλανθρωπίας, αν και κατά κανόνα είναι καλοπροαίρετο, δημιουργεί αυτομάτως μία κοινωνική ιεράρχηση ενώ συνοδεύεται και από μία ηθική επικύρωση του «ευεργέτη». Ίσως γι’ αυτό υφίσταται και το προαναφερθέν αίσθημα ντροπής, αφού εμμέσως πρέπει να αποδεχθείς αυτήν την κοινωνική ιεράρχηση.
Αλληλοβοήθεια και Αλληλεγγύη
Η αλληλοβοήθεια και η αλληλεγγύη από την άλλη δεν είναι φιλανθρωπία. Δεν πρόκειται για μία πηγή ηθικής ικανοποίησης αλλά για ένα βασικό συστατικό μίας συνεκτικής κοινωνίας. Πρόκειται για μία βαθιά πολιτική πράξη, μέσω της οποίας ο άλλος αναγνωρίζεται ως ίσος και ως συνάνθρωπος. Μία πολιτική πράξη που υποστηρίζει ότι βάση της ανθρωπότητας είναι η συνεργασία και όχι ο ανταγωνισμός. Μία πολιτική πράξη που αφοσιώνεται στο εδώ και στο τώρα. Δεν αποβλέπει σε μακρινές ουτοπίες αλλά στο πιθανό και στο υπαρκτό.
Είτε μας αρέσει είτε όχι, είμαστε μαζί στο χορό. Και όταν τα πράγματα είναι εύκολα μπορούμε ίσως, κακώς, να αγνοήσουμε ο ένας τον άλλον, αλλά αυτήν τη στιγμή δε νομίζω πως έχουμε αυτήν την πολυτέλεια. Όλοι χρειαζόμαστε βοήθεια και όλοι μπορούμε να προσφέρουμε. Άλλοι περισσότερο, άλλοι λιγότερο. Δεν θέλει κιόλας υπερδραματικές θυσίες και πολύ κόπο. Ό,τι μπορεί ο καθένας. Σήμερα μπορώ εγώ, αύριο μπορείς εσύ. Σε μία εποχή που όλα έχουν μία τιμή και μάλιστα υψηλή, η αξία των χώρων και ομάδων, όπου δε χρειάζεται να ρωτάς πόσο κάνει για να συμμετέχεις, είναι ανεκτίμητη.
Αλληλοβοήθεια και Αλληλεγγύη στην πράξη
Αλλά ας μη μιλάμε μόνο θεωρητικά. Τι σημαίνει αλληλοβοήθεια στην πράξη; Στην Αθήνα γενικότερα οι δράσεις είναι ατελείωτες αλλά και στην Νέα Σμύρνη υπάρχουν αρκετές. Ο Δήμος έχει την δική του υπηρεσία κοινωνικής οικονομίας και αλληλεγγύης, όμως υπάρχουν και πιο άμεσες, αυτοοργανωμένες δομές αλληλεγγύης.
Η Εργατική Λέσχη Νέας Σμύρνης είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα, καθώς διοργανώνει μία σειρά από διαφορετικές δράσεις. Από πολιτιστικές εκδηλώσεις και ορεινές πεζοπορίες μέχρι και το απολύτως δωρεάν κοινωνικό ιατρείο/ φαρμακείο στην Ελ. Βενιζέλου 12 και Αιγαίου, στο οποίο συλλέγονται φάρμακα αλλά και προσφέρουν τις υπηρεσίες τους διάφοροι γιατροί. Όλοι είναι ευπρόσδεκτοι να βοηθήσουν και να βοηθηθούν.
Από τις πιο ενδιαφέρουσες δράσεις κατ’ εμέ όμως, η οποία μάλιστα για να λειτουργήσει ορθά βασίζεται στην μαζική συμμετοχή και αλληλοπροσφορά, είναι η δράση «Μάθε ό,τι ξέρω». Ο οποιοσδήποτε μπορεί να προσφέρει αφιλοκερδώς τις γνώσεις του πάνω σε κάποιο θέμα σε κόσμο που θέλει να μάθει. Μπορεί να είναι μαθηματικά, φιλοσοφία, φωτογραφία κ.λπ. Όταν ευκαιρούν καθηγητές προσφέρονται και μαθήματα ξένων γλωσσών, υπολογιστών κ.ά. Όσο πιο πολύς κόσμος είναι πρόθυμος να μοιραστεί τις γνώσεις του, αλλά και να μάθει ο ίδιος, τόσο πιο πολλές οι επιλογές.
Αξία της αλληλεγγύης και της αλληλοβοήθειας
Η δημιουργία των δομών αλληλεγγύης δε, βασίζεται μόνο στην όρεξη και τον χρόνο που μπορεί να αφιερώσει ο καθένας. Μη ξεχνάμε βέβαια, τρώγοντας έρχεται η όρεξη...
Το άρθρο αυτό δεν προορίζεται βέβαια για διαφήμιση της Λέσχης αλλά για να προβάλλει την ιδέα της αλληλοπροσφοράς, αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας. Για να θυμηθούμε τον τρόπο μέσω του οποίου δεν είμαστε ποτέ μόνοι μας, αντιθέτως νιώθουμε ότι ανήκουμε σε ένα σύνολο. Στην εποχή της αποξένωσης, μία τόσο μικρή πράξη όσο να βγεις από το σπίτι και να έρθεις σε επαφή με άλλους ανθρώπους είναι και αυτό μία μικρή επανάσταση. Έχουμε συνηθίσει να φανταζόμαστε την πολιτική σαν κάτι στο οποίο συμμετέχουμε μόνο έμμεσα, αλλά πολιτική είναι η στάση ζωής μας, πώς αντιλαμβανόμαστε τις κοινωνικές μας σχέσεις, πώς φερόμαστε στον συνάνθρωπό μας, τι κοινωνία θέλουμε και τι κάνουμε για αυτό το όραμα.
Ο καθένας έχει τις απόψεις του για το πώς πρέπει να είναι και να λειτουργεί ο κόσμος -και καλά κάνει. Όποιες και αν είναι οι απόψεις του καθενός όμως, ελάχιστοι φαντάζομαι άνθρωποι πιστεύουν ότι το να βοηθάς τον διπλανό σου είναι κακό ή ότι η αλληλεγγύη και η κοινωνική εγγύτητα είναι καταδικαστέα. Μπορεί μετά από μία βασανιστική βάρδια να μην έχεις όρεξη να κάνεις κάτι πέρα από το να κάτσεις σπίτι ή μπορεί να είσαι καχύποπτος για τον τελικό στόχο αυτής της αλληλεγγύης. Δεν είναι σπάνιο οι υποτιθέμενοι προασπιστές των αδυνάτων είτε από την μία είτε από την άλλη πλευρά να ευτελίζουν την έννοια αυτή προσβλέποντας σε κάποια πολιτική νίκη. Δεν διαφωνώ.
Όμως, όπως είπαμε και πριν, η αλληλοβοήθεια και η αλληλεγγύη σε αυτό το επίπεδο είναι ή τουλάχιστον οφείλει να είναι αυτοσκοπός. Δεν αποτελεί κενό επαναστατικό αγώνα, ούτε μικροπολιτική, ούτε αποβλέπει στην κατάκτηση κάποιας θέσης εξουσίας. Είναι αλληλεγγύη για χάρη της ίδιας της κοινότητας και των ανθρώπων που την απαρτίζουν. Αν έχει κάποιον απώτερο στόχο, είναι να κάνει την ζωή του καθενός λίγο πιο υποφερτή, λίγο πιο γεμάτη, λίγο πιο ανθρώπινη. Δεν καλείται να φέρει τούμπα την πολιτική ζωή του τόπου, το μόνο που καλείται να φέρει είναι λίγα παραπάνω χαμόγελα σε ταλαιπωρημένα πρόσωπα, λίγη παραπάνω ζωντάνια σε μια πόλη που φαντάζει όλο και πιο άδεια. Λίγο περισσότερο ενδιαφέρον στο εδώ και στο τώρα. Τι παραπάνω να ζητήσει κανείς;