Ο Σκεπτόμενος – Auguste Rodin
Η δημοσιογραφία, όπως και όλες οι εκφάνσεις του ανθρώπινου λόγου, υπόκεινται ή οφείλουν να υπόκεινται σε ορισμένους καθολικά αποδεκτούς κανόνες. Ελευθερία του λόγου δεν σημαίνει γράφουμε ό,τι μας κατέβει στο κεφάλι, δεν σημαίνει κατηγορούμε όποιον αντιπαθούμε, δεν σημαίνει βρίζουμε ασυστόλως.
Έγραψα πρόσφατα στο facebook το εξής status:
«Άρθρα με φρασεολογία του τύπου "γελοίοι, ελεεινοί, ξεφτίλες" και γενικώς υβριστικά, απ' όπου κι αν προέρχονται, είναι αν μη τι άλλο εμπαθή και καλύτερα να μην τα διαβάζουμε καθόλου.»
και ακολούθησε -ως είθισται- μια ολόκληρη κουβέντα, την οποία παραθέτω αυτούσια:
Δεν είναι κάτι υβριστικό, εάν είναι αλήθεια.
Κατ’ αρχάς αυτού του είδους "οι αλήθειες" είναι άκρως υποκειμενικές. Κατά δεύτερον, η αλήθεια μπορεί να ειπωθεί με πολλούς τρόπους, λιγότερο "βίαιους". Κατά τρίτον, η εμπάθεια είναι μια ψυχολογική κατάσταση, όχι νοητική, που προδίδει τον γράφοντα και αφαιρεί το κύρος της όποιας "αλήθειας" του.
Η αλήθεια είναι μόνο μία όταν υποστηρίζεται από ντοκουμέντα. Δεν χρειάζεται να είναι κάποιος εμπαθής για να είναι κάποιος άλλος γελοίος. Το κύρος είναι συνδεδεμένο με την συνέπεια, όχι με το αν θα σε κακολογήσουν για τα στοιχεία του λόγου σου.
Από τα "ντοκουμέντα" μπορεί ο αναγνώστης να βγάλει τα συμπεράσματά του, να πειστεί ή να μην πειστεί, δεν χρειάζεται να απευθυνόμαστε στα κατώτερα συναισθήματα και ένστικτά του.
Αυτό είναι μία σχολή. Δεν έχουν όλοι κριτική σκέψη, επομένως το αποτέλεσμα έρχεται έτοιμο, είναι η άλλη σχολή.
Ναι, είναι η σχολή της χειραγώγησης.
Έτσι την αποκαλούν οι της πρώτης σχολής. Δυστυχώς έχει αποδειχθεί επίσης ότι κρατάνε την γνώση για πάρτη τους.
Δεν ξέρω τι εννοείς μ' αυτό και τι σχέση έχει μ' αυτά που λέμε, το μόνο σίγουρο είναι πως δεν είναι υποχρεωτικό να συμφωνήσουμε.
Φυσικά και όχι. Απλά να προσθέσω ότι μπορείς να χειραγωγείς και με ωραία λογάκια, όταν επιλέγεις τι να γράψεις και τι να αφήσεις έξω.
Φυσικά και μπορείς... Η χειραγώγηση είναι καταδικαστέα με όποιον τρόπο κι αν γίνεται. Αλλά αυτό που περιγράφεις μπορεί τουλάχιστον ο αναγνώστης να το ελέγξει, να το σκεφτεί, να το ψάξει, χωρίς να παρασυρθεί από το συναίσθημά του.
Και τελικά δεν το ψάχνει, διότι η διάθεση της πληροφορίας είναι περιορισμένη και ο χρόνος ακόμα λιγότερος.
Ε, αυτό πλέον είναι πρόβλημα του αναγνώστη και κατά πόσο ενδιαφέρεται να μάθει για το θέμα.
Ακριβώς.
Και έτσι έληξε ο διάλογος. Ο καθένας μπορεί να βγάλει τα συμπεράσματά του κι αυτό ακριβώς είναι το νόημα της δημοσιογραφίας και της παιδείας εν γένει: να βγάζει ο καθένας τα συμπεράσματά του, αφού ακούσει τα επιχειρήματα απ’ όλες τις πλευρές.
Και για να ακούσεις τα επιχειρήματα απ’ όλες τις πλευρές πρέπει να παρακολουθείς όλες τις πλευρές, να μην διαβάζεις συνεχώς κείμενα που υποστηρίζουν μόνο τη μία, να μην διαγράφεις όποιον δεν συμφωνείς μαζί του, να μην παρασύρεσαι από την παροδική προσωπική σου κατάσταση αγνοώντας την γενικότερη ή/και μακροπρόθεσμη εξέλιξη των πραγμάτων.
Η παιδεία εμπεριέχει την ικανότητα να ακούς, να μαθαίνεις, να σκέπτεσαι, αλλά και να εκφράζεσαι όσο το δυνατόν με ευγένεια –ακόμα και στον χειρότερο εχθρό σου.